W związku z pandemią COVID-19 ustawodawca wprowadził możliwość czasowego polecenia pracownikowi świadczenia pracy określonej w umowie o pracę poza zakładem pracy. Tak zwany home office, najprawdopodobniej zostanie z nami również po pandemii, ponieważ projekt ustawy wprowadzający pracę zdalną na stałe do kodeksu pracy jest obecnie po fazie konsultacji oraz opiniowania i aktualnie czeka na weryfikacje przez Komisje Prawniczą (oceniającą projekt pod względem prawnym, legislacyjnym i redakcyjnym), po której trafi do Rady Ministrów i Parlamentu.

Cały czas brak jednak jasnych przepisów w tym temacie i ciężko ocenić, kiedy wspomniana nowelizacja wejdzie w życie. Z tego względu, pracodawcy muszą sami zadbać o bezpieczeństwo swoich pracowników i coraz chętniej korzystają także z wewnątrzzakładowych aktów w postaci regulaminu pracy zdalnej, określającego zasady i odpowiednie warunki do jej świadczenia. Ponadto, z powodu wprowadzenia na szeroką skalę pracy zdalnej, pojawiło się wiele wątpliwości związanych z jej organizacją, a jedną z nich jest sklasyfikowanie danego zdarzenia jako wypadek przy pracy zdalnej.

Za wypadek przy pracy uznaje się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub nawet śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności na rzecz pracodawcy.

Analizując powyższą definicję, w kontekście pracy poza biurem, należy podkreślić, że wydanie przez pracodawcę polecenia świadczenia pracy zdalnej, nie wpływa w żaden sposób na status prawny pracownika. W związku z tym, w razie wypadku, postępowanie pracodawcy powinno być dokładnie takie samo, jak w stosunku do pracownika wykonującego pracę w zakładzie pracy.

Mając to na uwadze, pracodawca, bez względu na to, gdzie wystąpił wypadek, powinien przeprowadzić postępowanie powypadkowe. W tym celu powoływany jest zespół powypadkowy, który powinien zrobić przegląd miejsca wypadku, działając z poszanowaniem prawa do prywatności pracownika. Data przeprowadzenia oględzin powinna być ustalona z pracownikiem i trwać możliwie najkrócej. Pracownik może również nie wyrazić zgody na wizytę zespołu powypadkowego w swoim domu, jednak w takiej sytuacji musi liczyć się z tym, że uniemożliwi to skuteczne przeprowadzenie czynności weryfikujących, a w konsekwencji uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy[1].

Jeśli postępowanie to wykaże, że w chwili wypadku istniał związek pomiędzy tym zdarzeniem a wykonywaniem pracy zdalnie, to należy wtedy stwierdzić wystąpienie wypadku przy pracy. W praktyce taka ocena, czy dane zdarzenie było wypadkiem związanym z jej wykonywaniem jest bardzo ciężka. Uznaje się jednak, że krótkie przerwy w pracy, na przykład na wypicie kawy lub podgrzanie posiłku, mają pośredni wpływ na wykonywanie obowiązków pracowniczych i powinny być uznane za związane z wykonywaniem pracy zdalnej. Z kolei wykonywanie w godzinach pracy zdalnej czynności takich jak odkurzanie lub zmywanie, a także uczestnictwo w spotkaniu rodzinnym, wykluczają możliwość uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.

Związek czynności z wykonywaniem pracy zdalnej był przedmiotem wyroku niemieckiego Federalnego Sądu Socjalnego z grudnia 2021 roku. W przytoczonej sprawie pracownik pracujący z domu, w drodze z łóżka do biurka, upadł tak niefortunnie, że złamał kręgosłup. Niemiecki Sąd zakwalifikował to zdarzenie jako wypadek w drodze do pracy oraz zdecydował o wypłacie odszkodowania dla pracownika. W uzasadnieniu podano, że pierwsza poranna droga do pracy podlega ochronie niezależnie od tego, gdzie praca jest wykonywana.

Powyższy wyrok sygnalizuje, że każda sytuacja powinna być oceniana indywidualnie, poprzez analizę relacji czynności do wykonywania pracy, gdzie zdecydowanie mniejsze znaczenie ma sam rodzaj tej czynności. Czas pokaże, czy polskie sądy wybiorą podobny kierunek interpretacyjny.

Warto również wspomnieć, że uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy zdalnej nie gwarantuje pracownikowi odszkodowania. Jeśli pracodawca udowodni, że wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa lub pracownik, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku to nie będzie on uprawniony do żadnego świadczenia.[2]

Wreszcie kluczową kwestią z punktu widzenia wypadku podczas pracy zdalnej jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i trudności jakie w związku z tym towarzyszą pracodawcom od początku pandemii COVID-19. Częstą praktyką jest przenoszenie tego obowiązku na pracownika wykonującego pracę zdalnie, czyli wymóg, aby przed rozpoczęciem świadczenia podpisał oświadczenie dotyczące między innymi posiadania warunków lokalowych i technicznych, które umożliwiają wykonywanie pracy zdalnej z poszanowaniem przepisów i zasad BHP. W dalszym ciągu nie jest jednak rozstrzygnięte, w jaki sposób pracodawca może zweryfikować warunki pracy pracownika ani czy pracownik musi zagwarantować odpowiedni metraż i umeblowanie miejsca zamieszkania.[3]

Podsumowując, niewątpliwie istnieje potrzeba jak najszybszego i precyzyjnego określenia regulacji związanych z pracą zdalną. Wraz z rosnącą praktyką korzystania z home office w trakcie pandemii, pojawia się coraz więcej pytań w tym zakresie. Problem braku przepisów zgłaszają nie tylko pracodawcy, ale również Państwowa Inspekcja Pracy, która wskazuje, że potrzebne są przepisy regulujące prowadzenie czynności kontrolnych w prywatnych domach pracowników, w związku z badaniem wypadków przy pracy oraz przestrzeganiem zasad BHP[4].

 

Justyna Helbing, Intern

 

[1] J. Żołyński, 3. Wypadek w trakcie pracy zdalnej [w:] Praca zdalna w polskim systemie prawnym, red. M. Mędrala, Warszawa 2021. https://sip.lex.pl/#/monograph/369494768/80/medrala-malgorzata-red-praca-zdalna-w-polskim-systemie-prawnym

[2] J. Żołyński, 3. Wypadek w trakcie pracy zdalnej [w:] Praca zdalna w polskim systemie prawnym, red. M. Mędrala, Warszawa 2021. https://sip.lex.pl/#/monograph/369494768/80/medrala-malgorzata-red-praca-zdalna-w-polskim-systemie-prawnym

[3] K. Barszczewska, Bhp w pracy zdalnej, PPlus 2021, nr 6, s. 112-115. https://sip.lex.pl/#/publication/151387065/barszczewska-karolina-bhp-w-pracy-zdalnej

[4] Praca zdalna na forum Rady Ochrony Pracy, artykuł 18.03.2021 r. – https://www.pip.gov.pl/pl/wiadomosci/123072,praca-zdalna-na-forum-rady-ochrony-pracy.html