18 października 2021 r. Rządowe Centrum Legislacji opublikowało długo wyczekiwany projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, znany najczęściej jako „ustawa o sygnalistach”. Celem projektu ustawy jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego unijnej Dyrektywy 2019/1937, zgodnie z którą obowiązkiem każdego pracodawcy zatrudniającego powyżej 50 pracowników będzie ustanowienie wewnętrznych regulacji dotyczących whistleblowingu. Państwa członkowskie UE mają czas do 17 grudnia 2021 r. na wdrożenie Dyrektywy.
- Status sygnalisty – dla kogo?
- Projektowana ustawa obejmuje ochroną wszystkie osoby, które zgłoszą lub ujawnią informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą.
- Ustawa dotyczy wszystkich zatrudnionych, w tym również osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, jak i byłych pracowników czy osoby ubiegające się o zatrudnienie.
- Dane zgłoszenie zostanie objęte ochroną, o ile przekazywana informacja będzie prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia oraz będzie dotyczyć naruszenia prawa.
- Cel i skutki wprowadzanej ochrony
- Sygnaliści będą chronieni przed wszelkiego rodzaju działaniami odwetowymi lub innego rodzaju niekorzystnym traktowaniem z tytułu dokonanego zgłoszenia.
- Rozwiązanie stosunku prawnego z powodu zgłoszenia będzie uznane za bezskuteczne.
- Postanowienia umów lub wewnętrznych regulacji, które w jakikolwiek sposób będą wyłączać lub ograniczać prawo do dokonania zgłoszenia będą uznane za nieważne.
- Obowiązki pracodawców
- Obowiązkiem każdego pracodawcy zatrudniającego co najmniej 50 pracowników będzie ustanowienie wewnętrznych regulacji w zakresie zgłaszania naruszeń.
- Wprowadzone procedury będą musiały zostać uzgodnione z zakładowymi organizacjami związkowymi albo skonsultowane z przedstawicielami pracowników, jeśli w danym zakładzie brak jest związków zawodowych.
- Treść regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, jaki pracodawca powinien wprowadzić, można podzielić na dwie grupy – obowiązkową i fakultatywną.
Elementy obowiązkowe to określenie:
- podmiotu uprawnionego oraz sposobu przyjmowania zgłoszeń;
- informacji, czy jest możliwość zgłoszenia anonimowego;
- niezależnego podmiotu, upoważnionego do podejmowania działań następczych;
- obowiązku potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia w terminie 7 dni, a także obowiązku podjęcia określonych działań następczych;
- maksymalnego terminu na informację zwrotną, nie dłuższego niż 3 miesiące;
- informacji na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do organów publicznych.
Z kolei elementy fakultatywne to w szczególności wskazanie:
- innych niż pracownicy osób, od których przyjmowane będą zgłoszenia;
- naruszeń dotyczących regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych pracodawcy;
- czynników ryzyka zgodnych z profilem działalności pracodawcy;
- rodzajów naruszeń prawa, odnośnie do których pracodawca zachęca, by zgłoszenie zostało skierowane w pierwszej kolejności do niego;
- informacji, że zgłoszenie może w każdym przypadku nastąpić również do organu publicznego lub organu centralnego z pominięciem procedury przewidzianej w regulaminie zgłoszeń wewnętrznych.
- Odpowiedzialność karna
Ustawa przewiduje odpowiedzialność karną w postaci grzywny, kary ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3 wobec osoby, która:
- utrudnia dokonanie zgłoszenia,
- podejmuje działania odwetowe wobec osoby, która dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego,
- narusza obowiązki zachowania poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia,
- dokonała zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji,
- mimo obowiązku nie ustanowiła procedury wewnętrznej zgłaszania naruszeń prawa lub ustanowiona przez niego procedura narusza reguły przewidziane w ustawie.
Zgodnie z przedstawionym projektem ustawy, pracodawcy zatrudniający co najmniej 250 pracowników będą zobowiązani wprowadzić zmiany w swoim zakładzie pracy wraz z wejściem ustawy w życie. W świetle zaś informacji zawartych w Biuletynie Informacji Publicznej, planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów przypada na IV kwartał 2021 r. Natomiast podmioty zatrudniające od 50 do 249 pracowników na wprowadzenie zmian mają czas do 17 grudnia 2023 r.
W razie pytań zachęcamy do kontaktu.
Zespół Prawa Pracy DLA Piper Giziński Kycia sp. j.